Czym jest napięcie mięśniowe? Mówiąc najprościej, chodzi o gotowość mięśni do podjęcia pracy – na przykład utrzymania ciała w pozycji siedzącej czy zachowania równowagi w pozycji stojącej. Czasem jednak dochodzi do jego zaburzeń – nie tylko obniżenia, ale i podniesienia. Gdy jest wzmożone – pojawiają się problemy z układem ruchowym.
Podkreślmy już na początku, że wzmożone napięcie mięśniowe, czyli hipertonia, jest zaburzeniem o podłożu neurologicznym.
Skąd bierze się wzmożone napięcie mięśniowe?
Przyczyn hipertonii może być wiele, wszystkie jednak wywołują prowadzące do niego uszkodzenia układu nerwowego. Najczęstsze powody wystąpienia wzmożonego napięcia mięśniowego to:
- wypadek, w którego konsekwencji doszło do urazu głowy bądź rdzenia kręgowego,
- nowotwory, które rozwijają się w obrębie układu nerwowego,
- choroba Parkinsona,
- stwardnienie rozsiane,
- porażenie mózgowe,
- udar mózgu.
Zdarza się również, że hipertonia wynika z zatrucia niektórymi substancjami chemicznymi.
Hipertonia przyjmuje dwie postacie:
- gdy zostały uszkodzone drogi piramidowe układu nerwowego, mamy do czynienia ze wzmożonym napięciem mięśniowym typu spastycznego – wtedy podczas badania (ruchu) napięcie stopniowo się osłabia,
- gdy dojdzie do zaburzeń w pozapiramidowym układzie, pojawia się sztywność – wówczas natężenie oporu mięśni się nie zmienia i pozostaje cały czas na wysokim poziomie.
Objawy hipertonii
Wzmożone napięcie mięśniowe przynosi pacjentowi poważny dyskomfort i może utrudniać poruszanie się. Przykurcze mięśni, nieustanne uczucie sztywności – np. w obrębie kończyn, doświadczenie napięcia mięśni nawet, gdy pozostają w stanie spoczynku, a gdy choroba trwa długo – także deformacje stawów i poważne dolegliwości bólowe – oto najczęstsze objawy hipertonii. Gdy dotknie ona kończyn dolnych, może powodować również spore problemy z poruszaniem się.
Jeśli występują u pacjenta takie symptomy, lekarz skieruje go na konsultację neurologiczną. W jej trakcie lekarz będzie badał odruchy mięśni w tzw. ruchu biernym (ciałem pacjenta będzie poruszał lekarz). Dodatkowe objawy, które mogą pojawić się w trakcie badania to np. objaw scyzoryka – kiedy opór mięśni jest największy na początku i na końcu ruchu, objaw koła zębatego – gdy napięcie wydaje się skokowe czy objaw rury ołowianej – kiedy napięcie zdaje się być tak samo mocne cały czas. Jeśli któryś z nich wystąpi, neurolog skieruje chorego na dodatkowe badania (np. TK, rezonans magnetyczny czy punkcja lędźwiowa) – by wskazać przyczynę hipertonii. Skieruje go również na rehabilitację.
Fizjoterapia metodą leczenia wzmożonego napięcia mięśniowego
Ćwiczenia z profesjonalnym rehabilitantem to kluczowy element terapii w przypadku hipertonii. Odpowiednio dozowany ruch to najlepsza gwarancja, że mięśnie pacjenta przez jak najdłuższy czas zachowają sprawność, a dyskomfort ruchowy zostanie zminimalizowany. W zależności od postępu choroby i jej przyczyny oraz stopnia sprawności pacjenta fizjoterapeuta dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń, które pobudzają sprawność mięśniową i łagodzą napięcie.
Leczenie przebiegać może również farmakologicznie – pacjentom podaje się leki zwiotczające mięśnie, np. dantrolen, baklofen czy diazepam.
